Steeds vaker worden weblectures gezien als vervanging van het live bijwonen van colleges. Het opnemen van colleges zorgt voor flexibiliteit, maar biedt geen mogelijkheid voor discussie over de stof. De RU moet daarom investeren in alternatieve vormen van digitale ondersteuning, zoals kennisclips.
Tekst: Julia Mars
Illustratie: Bibi Queisen
Dit artikel verscheen eerder in de tweede editie van ANS.
Weblectures leken een gouden oplossing te zijn. De mogelijkheid om colleges terug te kijken, zorgt ervoor dat studenten de lesstof beter kunnen begrijpen en biedt bovendien uitkomst voor studenten die het college moeten missen. Toch kiezen veel docenten ervoor om de opnames niet meer online te zetten, omdat ze negatieve gevolgen ervaren van het opnemen van colleges. Zo kijken steeds meer studenten thuis naar de opnames in plaats van fysiek naar het college komen. ‘Bij de eerste colleges zitten de zalen nog bijna helemaal vol’, vertelt Rob Holland, docent Behavioural Science aan de Radboud Universiteit (RU). ‘Later in de periode komen er bij een vak waar vierhonderd studenten staan ingeschreven, nog maar zo’n zestig opdagen.’
Niet alleen studenten zien de weblectures als vervanging van normale colleges. Bij sommige studies, zoals Bedrijfskunde, staan zoveel studenten ingeschreven dat er niet genoeg stoelen zijn in de collegezaal. ‘In zo’n situatie worden docenten verplicht om de opnames online te zetten’, vertelt Yvonne van Rossenberg, docent Strategisch Personeelsmanagement aan de RU. Dat de opnames worden gezien als vervanging van het fysieke college vinden veel docenten een zorgwekkende ontwikkeling. Ze zijn bang dat weblectures op deze manier hun mogelijkheid tot goed onderwijzen dwarsbomen. Toch hebben studenten recht op een goede digitale ondersteuning van de collegestof. Alternatieve hulpmiddelen, zoals kennisclips, bieden hierin uitkomst. De RU moet meegaan met de moderne ontwikkelingen en investeren in een goed alternatief voor weblectures.
‘Als aanvulling zijn weblectures een mooi hulpmiddel, maar als de aanwezigheid erdoor vermindert, heb ik er mijn vraagtekens bij.’
Interactief lesgeven
Veel docenten waarschuwen dat weblectures een eenzijdige manier van onderwijs volgen zijn. ‘Het terugkijken van opnames van het college is passief en daardoor ongeschikt als vervanging van het bijwonen van een college’, legt Holland uit. Bas van Stokkom, docent Criminologie aan de RU, beaamt dit. ‘Bij het kijken van de opnames gaat het contact tussen docent en student verloren. Wanneer er geen studenten in de zaal zitten, is er geen mogelijkheid om vragen te stellen en discussie te voeren’, legt hij uit. Op die manier leren studenten niet om kritisch na te denken. ‘Dat past niet bij de gedachte achter universitair onderwijs.’ Om ervoor te zorgen dat studenten naar zijn colleges komen, kiest Van Stokkom er al langere tijd bewust voor om de opnames van zijn colleges niet zomaar vrij te geven. De colleges van Holland verschijnen nu nog wel structureel op Brightspace, maar dat zou binnenkort kunnen veranderen. ‘Als aanvulling zijn ze een mooi hulpmiddel, maar als de aanwezigheid erdoor vermindert, heb ik er mijn vraagtekens bij’, vertelt Holland. ‘Binnen het onderwijsinstituut Psychologie wordt er op dit moment dan ook veel gediscussieerd over het online zetten van de opnames.’
Recht van spreken
Weblectures veroorzaken nog een ander probleem. De privacy van zowel de docent als de student wordt in gevaar gebracht. ‘Alles wat tijdens een college wordt gezegd, staat vast op tape’, zegt Van Rossenberg. ‘De universiteit kan niet garanderen dat de beelden van Brightspace niet ergens anders op internet belanden.’ Dit kan voor zowel docenten als studenten een reden zijn om hun mening niet uit te spreken. Wanneer een docent of student Politicologie bijvoorbeeld een sterke mening heeft over de militaire coup in Turkije, kan hij zich bezwaard voelen zijn mening publiekelijk te delen. Bij andere studies, zoals Psychologie of Geneeskunde, worden vaak casussen uit de praktijk besproken. In deze gevallen heeft de patiënt of cliënt zijn verhaal in vertrouwen verteld. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat zijn verhaal zomaar het hele internet overgaat. Ook de gesprekken die studenten tijdens het college voeren, worden opgenomen. Van Rossenberg heeft hier een aantal nare ervaringen mee gehad. ‘Toen ik in het Verenigd Koninkrijk doceerde, is het een keer voorgekomen dat studenten tijdens het college over elkaar roddelden’, vertelt ze. ‘Dit was vervolgens op de opname terug te horen. Hetzelfde gebeurde bij een student die een vertrouwelijk verhaal vertelde aan de docent.’ Op deze manier zorgen weblectures ervoor dat een collegezaal geen veilige leeromgeving meer is.
‘Een kennisclip maken kost wat werk, maar het zorgt wel voor meer interactie.’
Op de lange termijn
Het gebruik van weblectures heeft meer negatieve gevolgen dan positieve. Toch is het jammer als docenten niet de vruchten plukken van de digitale revolutie. Er bestaan veel alternatieve vormen van digitaal lesmateriaal. Bij sommige studies, zoals Psychologie, wordt geëxperimenteerd met kennisclips. Dit zijn filmfragmenten over de collegestof die in een studio worden opgenomen. Dit biedt docenten de kans om informatieve video’s te maken, met bijvoorbeeld een nagespeelde casus. Holland maakt hier in zijn colleges al gebruik van. ‘Een kennisclip maken kost wat werk’, vertelt hij, ‘maar ze zorgen wel voor meer interactie. Dat maakt het de investering waard.’ Van Rossenberg is ook enthousiast over de kennisclips, maar vertelt dat er bij Bedrijfskunde nog weinig aandacht aan wordt besteed. ‘Op dit moment krijgen docenten nog geen tijd of geld om dergelijke video’s te maken’, zegt ze. Dit zorgt ervoor dat de meerderheid van de docenten nog geen gebruik maakt van dergelijke alternatieven. ‘Als je er geen uren voor krijgt, waarom zou je er dan aan beginnen?’ stelt Van Rossenberg.
Studenten hebben behoefte aan een goede digitale ondersteuning van het lesmateriaal. Op korte termijn kunnen weblectures hier een oplossing voor bieden, al deze laten veel te wensen over. Alternatieven zijn er genoeg, maar momenteel wordt er vanuit de universiteit geen extra tijd en geld beschikbaar gesteld om hiermee te werken. Het is daarom hoog tijd dat de RU met de tijd meegaat en investeert in goede digitale ondersteuning van het lesmateriaal.