De geesteswetenschappen in Nederland hebben het moeilijk. Verschillende universiteiten merken dat het aantal inschrijvingen terugloopt. Is dit op de RU ook het geval en zo ja, wat wordt er tegen gedaan?
Tekst: Tim Hebbink
Illustratie: Tijs Sikma
Foto: Dick van Aalst
De Universiteit van Amsterdam maakte in januari vorig jaar bekend dat zij kleine talenstudies, zoals Arabisch en Hebreeuws, niet meer gaan aanbieden als zelfstandige studies, omdat sinds 2011 de studentenaantallen bij deze opleidingen zijn gedaald met 15 procent. Een faculteit krijgt namelijk geld van de overheid in overeenstemming met de hoeveelheid studenten die instromen en het aantal diploma’s die worden uitgekeerd. Het aantal inschrijvingen liep echter niet aan alle universiteiten terug. De instroom van het aantal bachelor studenten aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen is dit jaar behoorlijk gestegen. In september 2015 nam de bachelorinstroom met 4,7 procent toe.
Aan het begin van het collegejaar 2015-2016 deelde de Radboud Universiteit (RU) trots mee dat maar liefst 19.904 studenten ingeschreven staan. Dit zijn 219 studenten meer dan het voorafgaande jaar, waarmee een nieuw record werd bereikt. Is het aantal geesteswetenschappelijke studenten ook gestegen en wat doet de RU om nieuwe studenten aan te trekken?
‘We signaleren dat de belangstelling van studenten in zijn algemeenheid voor geesteswetenschappen terugloopt.’
Etiket Pretpakket
De Faculteit der Letteren (FdL) aan de RU is financieel gezond, maar het aantal nieuwe studenten is gedaald met 8,2 procent. Professor doctor Van Mulken, decaan van FdL, ziet een zorgwekkende ontwikkeling in het academisch landschap die volgens haar niet ontkend mag worden: ‘We signaleren dat de belangstelling van studenten in zijn algemeenheid voor geesteswetenschappen terugloopt. Steeds minder middelbare scholieren kiezen voor het Cultuur en Maatschappijprofiel en dit zijn eigenlijk onze natuurlijke klanten.’ Volgens Van Mulken komt dit door het imago van het profiel; veel scholieren denken dat het een pretpakket is. ‘Middelbare scholieren kunnen kiezen uit vier profielen en slechts 9 procent kiest voor het Cultuur en Maatschappijprofiel.’
Je hoofd of je hart volgen
Volgens prof. dr. Thijssen, decaan van de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen (FTR), speelt de economische situatie ook een grote rol in het kiezen van een profiel. Aankomende studenten kiezen vaker voor economische zekerheid en baangaranties. 
‘Toen ik ging studeren volgde ik mijn interesses en was ik niet zo zeer bezig met wat ik later wilde gaan doen’, vertelt Thijssen. Twan van Erp, fractievoorzitter van de studentenpartij asap, denkt dat studenten na de invoering van het sociaal leenstelsel vaker kijken naar wat de arbeidersmarkt te bieden heeft. ‘Het foutieve beeld, dat je met een opleiding zoals Geschiedenis of Frans alleen aan het werk kunt als docent, draagt vervolgens bij aan het dalende aantal inschrijvingen.’ Afgelopen september schreef Van Erp een ingezonden brief naar Vox, waarin hij het College van Bestuur van de RU opriep om meer campagne te voeren voor de FdL.
Laag libido in de regio’s
Toekomstige studenten kiezen minder vaak voor een Cultuur en Maatschappijprofiel, maar dit is niet de enige reden waarom de toestroom bij de geesteswetenschappen minder is. De RU heeft ook last van het feit dat de studenten voornamelijk uit Limburg, Brabant en de Achterhoek komen. Dit zijn regio’s waar steeds minder kinderen worden geboren. ‘De natuurlijke toestroom van studenten die in de omgeving is opgegroeid, wordt minder’ vertelt Van Mulken. Uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving, zijn het vooral de perifere regio’s langs de randen van Nederland waar bevolkingskrimp optreedt. In Zuid-Limburg en de Achterhoek wordt een bevolkingsafname van 2,5 procent of meer verwacht tot 2025.
Niet zo breed nemen
Universiteiten merken dat de belangstelling voor klassieke opleidingen, waarbij men zich specialiseert in één discipline, afneemt. Uit cijfers van de Vereniging van Universiteiten blijkt dat brede bachelors met een kleurrijk palet aan vakken echter steeds populairder worden. Het aantal aanmeldingen voor sector-overschrijdend onderwijs stijgt met ruim 10 procent.
De FdL aan de RU kiest er heel bewust voor om geen brede bachelors te creëren. ‘Eerst moet het fundament van een discipline worden gelegd, voordat je interdisciplinaire vergezichten kunt verkennen’, vertelt Van Mulken. Afgelopen studiejaar heeft de letterenfaculteit zich echter niet genoeg geprofileerd. ‘Inhoudelijk hebben wij een goed verhaal en dit moeten we meer naar buiten toe uitdragen’, meent de decaan.
Toch zitten er ook positieve kanten aan brede bachelors volgens Thijssen. Het is volgens hem verkeerd om te suggereren dat studenten in deze opleidingen zich niet kunnen specialiseren. ‘Door het samenstellen van specifieke vakken is het mogelijk om toch de diepte in te duiken.’ Ook is het voor middelbare scholieren erg moeilijk om een opleiding te kiezen en het merendeel switcht wel een keer. ‘Brede opleidingen laten studenten kennismaken met verschillende wetenschapsgebieden, wat het kiezen van een eventuele specialisatie of masteropleiding makkelijker maakt’, vertelt Thijssen.
Come to Nimma City
De RU probeert met verschillende initiatieven de toestroom van studenten te bevorderen. Allereerst worden er vanaf aankomend collegejaar volledige Engelstalige tracks binnen de opleidingen Communicatie- en Informatiewetenschappen en Algemene Cultuurwetenschappen aangeboden. Van Mulken verwijst naar de opleiding Arts and Culture Studies in Rotterdam, die zonder enige publicitaire inspanning opvallend veel meer studenten trok sinds er een Engelstalige track werd geïntroduceerd. 
Door Engelstalige bachelors aan te bieden, hoopt de RU niet alleen de vanzelfsprekende regio’s Limburg, Brabant en de Achterhoek aan te speken, maar ook mensen in de rest van Nederland en daarbuiten.
‘De vraag is of het invoeren van Engelstalige bachelors een meerwaarde heeft.’
De FTR gaat in het studiejaar 2016-2017 nog geen Engelstalige bachelors aanbieden, maar sluit dit in de toekomst niet uit. Thijssen geef aan dat men hierover in discussie is: ‘De vraag is of het invoeren van Engelstalige bachelors een meerwaarde heeft. Het niveau van onderwijs staat voorop en deze moet gewaarborgd blijven. In een opleiding zoals Filosofie wordt veel gediscussieerd en het goed onder woorden kunnen brengen van gedachtes is erg belangrijk. Als de Engelse taal deze discussie in de weg staat, heeft het absoluut geen meerwaarde.’
Promotiecampagne
Om de klassieke opleidingen van de FdL te promoten is de campagne ‘Ontdek’ gestart. Deze campagne is gestart om toekomstige studenten duidelijk te maken dat je in Nijmegen een echte discipline leert en niet slechts overal aan ruikt. De faculteit wil benadrukken dat in Nijmegen de nadruk ligt op het vakgebied en op het persoonlijke en verdiepende onderwijs.
‘De geesteswetenschappen moeten af van het imago dat je als student alleen docent kan worden.’
Volgens Van Erp is deze campagne niet voldoende: ‘Ook moet er gekeken worden hoe vakken zoals Frans, Geschiedenis of Duits op middelbare scholen worden neergezet. De geesteswetenschappen moeten af van het imago dat je als student alleen docent kan worden. Ook binnen de opleidingen zelf moet meer aandacht worden besteed aan loopbaanoriëntatie.’ Van Mulken geeft echter aan dat binnen de faculteit al aandacht wordt besteed aan loopbaanoriëntatie en dat dit in de toekomst geïntensiveerd zal worden.
Volle collegezalen
Het Cultuur en Maatschappijprofiel wordt door middelbare scholieren gezien als een pretpakket en met een opleiding Frans en Duits kan je alleen maar voor de klas komen te staan. Het imago van de geesteswetenschappen staat er slecht voor. Bovendien worden er in Limburg, Brabant en de Achterhoek steeds minder toekomstige geesteswetenschappers geboren. FdL staat echter niet stil. Door het invoeren van Engelstalige bachelors probeert de faculteit meer studenten in en buiten Nederland aan te trekken en met de start van de campagne ‘Ontdek’ maakt zij reclame voor de klassieke opleidingen aan FdL. Het studiejaar 2016-2017 nadert en aan de RU hoopt men dat de collegezalen bij de geesteswetenschappen weer goed gevuld zijn. Worden FdL en FTR herontdekt of blijft het imago van de geesteswetenschappen nieuwe studenten afschrikken?