Home Reportage Op je hoede

Op je hoede

door Redactie

Schaapherder lijkt op het eerste oog een ouderwets beroep, maar eigenlijk is het best modern. Natuurbeheer met schapen is namelijk duurzaam, wat beslist bij deze tijd past. In de vroege ochtenduren liep ANS mee met een schaapherder.

Tekst: Jeyna Sow
Foto’s: Carlijn Hoogeboom

Dit artikel verscheen eerder in de eerste editie van ANS.

Het landschap van de Hatertse en Overasseltse Vennen straalt kalmte uit. Op het gefluit van de vogels en het geblaat van de schapen na, is het stil. De meeste mensen draaien zich nog een keertje om in hun bed, maar voor schaapherder Thom Manders en zijn trouwe viervoeter Iwan begint de dag om half zeven ‘s ochtends. Aan het duo is niet te merken dat het zo vroeg is: er is geen teken van vermoeidheid te bespeuren. Samen zijn ze op weg naar de kudde van 368 Kempische heideschapen. Als een hongerige zee van wol staan de dieren te trappelen om de heide helemaal leeg te grazen. ‘s Nachts staan de schapen op een afgebakend gebied op de heide en ‘s ochtends worden ze weer losgelaten, wat een chaotische bedoening is. ‘Als de schapen honger hebben, kan niks ze stoppen’, waarschuwt Manders. ‘Verkeer en paarden kunnen dan maar beter aan de kant gaan.’

Met zijn hoed op zijn hoofd, stok in de hand en rugzak vol gereedschap voldoet Manders aan het beeld van een typische schaapherder. Hij neemt een moment om zijn kudde te observeren en van de natuur te genieten. ‘Dit is het dromerige plaatje dat mensen hebben bij het beroep van een schaapherder’, zegt hij. ‘Maar dromerig is het zeker niet. Ik heb nog nooit zo hard moeten werken als nu.’ De schapen zijn verantwoordelijk voor het begrazen van het gebied, maar dat betekent niet dat de herder niks te doen heeft. Hij is altijd in de weer met het weghalen van de overgebleven berkjes, het maaien van gras en het plaatsen van hekken voor de slaapplek van de schapen. Het buitenleven trok Manders altijd al, maar toch had hij nooit verwacht dat hij schaapherder zou worden. ‘Ik had niks met schapen en ik was bang voor honden’, lacht hij. Liefde voor de natuur was er wel altijd al. ‘Ik studeerde Bos- en Natuurbeheer in Velp en door mijn stage kwam ik bij het bedrijf Bos en Schaap terecht.’ Daar sloeg de vonk tussen Manders en het beroep van schaapherder snel over.

‘Een schaap weegt 60 kilo. Als je er tien op een dag tilt, voel je dat wel in je rug.’

Schapen verzorgenSchaapherder2 500xjpg
Terwijl de schapen rustig staan te genieten van hun maaltijd, trekt de herder zijn enorme rugzak open en haalt er een grote tang uit. ‘Hiermee knip ik de klauwen van de schapen.’ De schapen moeten regelmatig worden verzorgd, anders kunnen ze ziektes als tussenklauwontsteking krijgen. Het verzorgen van de schapen gaat niet zonder slag of stoot. ‘Een schaap weegt ongeveer 60 kilo, dus als je er tien op een dag tilt, voel je dat wel aan je rug’, verzucht Manders.

Als een schaap ziek wordt, staat Manders er in eerste instantie alleen voor. ‘Je kunt wel hulp krijgen van een collega-schaapherder, maar het kan goed zijn dat je dan een uur moet wachten.’ Schapen die komen te overlijden, kunnen niet zomaar in de natuur blijven liggen. De herder moet het schaap dan over zijn schouder naar zijn busje dragen. Die staat niet altijd om de hoek, dus soms legt hij flinke afstanden af. Zeker als de schapen net zijn geschoren, komt het regelmatig voor dat er een schaap overlijdt. ‘Dat komt door de scheerziekte. Tijdens het scheren liggen de schapen op hun rug, waardoor de maag kan kantelen. Lucht hoopt zich dan op in de darmen, waarna het schaap doodgaat.’

Natuurbeheer
Het drijven van schapen houdt meer in dan ze alleen bij elkaar jagen. Het is een van de manieren waarop Staatsbosbeheer de natuur beheert. Deze schapen worden niet gebruikt voor vlees of wol, maar puur voor het begrazen van het gebied. Het uiteindelijke doel is om van het bosachtige gebied heide te maken. Dat gebeurt door de ongewenste planten weg te laten eten door de schapen. Daarom houdt de herder bij hoe lang ze ergens staan te grazen. ‘Voorheen werd de hei op sommige plekken gewoon weggebrand om wildgroei tegen te gaan.’ Zeldzame planten werden zo ook vernietigd, wat ten koste gaat van de biodiversiteit. Schapen zijn echter goed te sturen, waardoor bepaalde planten en bloemen kunnen worden behouden. Ook moeten sommige planten en bloemen juist worden verspreid door het gebied. Dit gebeurt via de keutels van de schapen. Via de grote boodschap van de beesten verspreiden de zaden van de plant zich, omdat de ontkieming plaatsvindt in de maag. Deze vorm van natuurbeheer is vele malen duurzamer dan het wegbranden van stukken heide en past helemaal bij deze tijd. ‘Ik zie er misschien heel oubollig uit met mijn hoed en stok, maar schaapherder is eigenlijk een heel modern beroep’, zegt Manders met een trotse lach.

Schaapherder3 500xjpgBand met de beesten
Manders en zijn enthousiaste bordercollie Iwan hebben een bijzondere band. De klik tussen de twee is duidelijk merkbaar. Dit heeft mede te maken met het feit dat hij Iwan zelf heeft getraind. ‘Als ik hem wegbreng om hem te laten trainen, ben ik bang dat de klik verdwijnt.’ In tegenstelling tot de schapen gaat Iwan aan het eind van de dag wel mee naar huis. Manders neemt zijn hond zelfs vaak mee op vakantie. ‘Dit jaar ga ik voor het eerst zonder Iwan op vakantie. Waarschijnlijk denk ik na drie dagen al “ik wil naar huis”, omdat ik hem mis.’ Wanneer Iwan opgewonden richting de schapen rent en de kudde uiteen drijft, wordt duidelijk dat hij nog het een en ander te leren heeft. Er ontstaat een grote stofwolk en even zijn de schapen verdwenen. ‘Iwan, ze stonden daar net zo mooi’, zucht Manders. Hij grijpt direct in door de kudde weer bij elkaar te brengen. Dit doet hij door zijn stem te gebruiken. Niet alleen Iwan, maar ook de schapen luisteren naar de krachtige kreten van hun herder.

‘In het weekend mis ik de schapen regelmatig, vooral Bella.’

De relatie tussen de herder en zijn schapen steekt anders in elkaar dan die met Iwan. ‘Het is niet zoals bij een boer. Die leeft echt voor zijn schapen en dat heb ik minder’, geeft de herder toe. Hoewel de schapen de hele dag weinig anders doen dan grazen en blaten, hebben ze meer karakter dan het lijkt. Doordat Manders heel wat tijd doorbrengt met zijn kudde, leert hij de bolletjes wol beter kennen. Ze komen allemaal om de beurt even langs om wat aandacht te vragen. ‘Dan merk ik dat ze ieder hun eigen trekjes hebben. In het weekend mis ik ze regelmatig, vooral Bella.’ Het leidschaap van de groep is in tegenstelling tot de rest een echt knuffeldier en komt regelmatig een aai over haar bol vragen. Als kuddeleider loopt Bella voorop om de groep mee te krijgen. Dat is handig voor herder Manders, omdat het scheelt in het sturen van de hond. ‘Als er een schaap over de dam is, volgen er namelijk meer.’

Alleen op de wereld
Het beroep van schaapherder is zeker niet te vergelijken met een kantoorbaan van negen tot vijf. Als schaapherder maakt Manders soms dagen van wel twaalf uur, waarbij hij de hele dag buiten tussen de schapen te vinden is. Contact met de buitenwereld heeft hij vrijwel niet tijdens zijn werk. Toch ervaart hij dit niet als een last. Mede door de goede band met Iwan en de interactie met de schapen voelt hij zich zelden alleen en heeft hij niet het gevoel dat hij iets mist. ‘Als ik thuis ben, praat mijn vriendin me wel bij over het nieuws, maar ik probeer me er eigenlijk niet te veel mee bezig te houden.’ Manders omarmt het feit dat hij iets minder mee krijgt van wat er in de maatschappij leeft. Hij vindt het belangrijk om de tijd te nemen en af en toe even stil te staan bij het moment. ‘Ik kom hier veel meer tot de essentie van het leven en daar draait het uiteindelijk allemaal om.’

Schaapherder4 700xjpg

 

 

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen