Home Reportage Een gewaarschuwd student telt voor twee

Een gewaarschuwd student telt voor twee

door Redactie

Beelden van geweld of verkrachting kunnen hard aankomen. Veel docenten laten tijdens hun colleges toch zulke fragmenten zien, of bespreken op andere manieren onderwerpen die gevoelig kunnen liggen bij studenten. Hoe gaan de docenten aan de Radboud Universiteit om met heftige thema’s in hun colleges?

Tekst: Jonathan Janssen
Illustratie: Roos in’t Velt

Dit artikel verscheen eerder in de tweede editie van ANS.

De collegezaal voor het vak Inleiding in de Communicatiewetenschap zit vol met frisse eerstejaarsstudenten. Vandaag wordt de Kijkwijzer besproken, een middel dat kijkers waarschuwt voor heftige beelden in films of tv-series. Als voorbeeld voor de werkwijze van de Kijkwijzer laat de docent een filmscène met zinloos geweld zien. In het fragment wordt getoond hoe iemand in elkaar wordt geslagen op een metrostation. Dit is volgens de Kijkwijzer niet geschikt voor kijkers jonger dan zestien jaar.

De beelden blijken echter ook te heftig voor een van de aanwezige studenten. Een meisje staat op en loopt geëmotioneerd de collegezaal uit. Terwijl zowel de docent als de studenten opkijken, zegt de student in tranen dat ze zelf te maken heeft gehad met dergelijk geweld. Als het meisje de collegezaal uit is blijven de docent en de rest van de studenten perplex achter.

Moniek Buijzen, hoogleraar Communicatiewetenschap aan de Radboud Universiteit (RU), geeft aan dat ze nogal schrok toen dit incident zich een paar jaar geleden in haar college voordeed. ‘Ik voelde me gelijk heel schuldig. Waarom had ik daar geen rekening mee gehouden? Tegelijkertijd bedacht ik me dat we dit fragment al jaren zonder problemen laten zien en dat het daarnaast goed aansluit op de lesstof.’ Heftige reacties van geëmotioneerde studenten doen zich de laatste jaren steeds vaker voor. ‘Onze colleges worden altijd opgenomen. Het is ook eens voorgekomen dat de cameravrouw na het college naar ons toe kwam omdat ze moeite had met dat filmfragment’, vertelt Buijzen. Ook bij andere studies worden colleges steeds vaker als heftig ervaren, geven docenten aan. Zo kwam een student Algemene Cultuurwetenschappen (ACW), na een college over de media-aandacht voor de aanrandingen in Keulen, naar docent Liedeke Plate toe om te vragen of ze haar niet even had kunnen waarschuwen voordat ze dat onderwerp ging behandelen. Hoe gaan docenten met zulke klachten en reacties van studenten om?

ans triggerwarning 750x

Trigger warnings
Sinds een aantal jaar waarschuwen steeds meer docenten op Amerikaanse, Britse en Australische universiteiten hun studenten voor heftige content. Deze waarschuwingen staan bekend als trigger warnings. De term komt oorspronkelijk van zelfhulpfora op internet, waar gebruikers worden gewaarschuwd voor informatie die heftige reacties kan ‘triggeren’. Amerikaanse studenten namen de term al snel mee naar hun universiteitscampus. Daar eisten ze van hun docenten dat ze voortaan ook zouden worden gewaarschuwd, voordat ze werden geconfronteerd met gevoelige onderwerpen of heftig beeldmateriaal. Mocht er in een collegezaal een student aanwezig zijn die zelf nare ervaringen heeft gehad met bijvoorbeeld aanranding of geweld, dan moet deze de mogelijkheid krijgen om het college over te slaan. Steeds meer docenten en universiteiten geven hier gehoor aan en de trigger warnings hebben zich al over een groot deel van de Engelstalige academische wereld verspreid.

In Nederland begint de trigger warning langzaam ook een bekender begrip te worden. De RU heeft nog geen centraal beleid met betrekking tot het waarschuwen van haar studenten voor heftige colleges, maar bij een aantal studies is al wel begonnen met een trigger warning-beleid. Zo worden studenten bij Communicatiewetenschap voorafgaand aan en tijdens het college gewaarschuwd wanneer heftige beelden worden getoond. Ze mogen dan zelf bepalen of ze bij het college aanwezig zijn. De bacheloropleiding ACW heeft dit studiejaar een protocol content warnings opgezet op verzoek van haar studenten. Op de website van de opleiding is een document te vinden waarin staat dat studiemateriaal rondom de onderwerpen ‘verkrachting, eetstoornissen, huiselijk geweld, zelfmoord en automutilatie’ in de studiegids wordt gemarkeerd met een content warning. Ook wordt gewaarschuwd voor beelden die een epileptische aanval kunnen veroorzaken. ‘Met het personeel hebben we een uitgebreide discussie over trigger warnings gehad’, vertelt hoogleraar Cultuur en Inclusiviteit Plate. ‘We hebben ons verdiept in het debat over de kwestie in de Verenigde Staten en uiteindelijk besloten om zo’n protocol op te zetten.’ Wel zijn docenten binnen ACW vrij om naast de waarschuwingen in de studiegids te kiezen of ze nogmaals waarschuwen in het college en wat ze precies tot verplichte lesstof maken.

 ‘Je moet mensen niet beschermen tegen akelige dingen’

Overgevoelige millennials
Overal waar de trigger warning een begrip wordt, ontstaat ook veel kritiek. Studenten zouden te veel worden beschermd, terwijl ze in hun carrière na hun studie met nare dingen moeten kunnen omgaan. Trigger warnings zouden steeds meer worden gebruikt om alles wat als vervelend kan worden ervaren buiten de les te houden en overmatige politieke correctheid in de hand te werken. Docenten worden beperkt in het lesgeven doordat ze steeds minder thema’s vrij kunnen behandelen, zeggen critici. Dit leidde er zelfs toe dat de populaire satirische Amerikaanse tekenfilmserie South Park er een aflevering aan wijdde. In de aflevering sluiten een aantal personages zich op in hun zogenaamde safe space, waarin ze niet geconfronteerd te hoeven worden met de harde realiteit. De makers van South Park uitten zo hun kritiek op de gevoelige generatie van millennials die nu aan Amerikaanse universiteiten studeert.

Ook psychologen en psychiaters mengen zich in het debat over trigger warnings en pleiten dat de waarschuwingen een averechts effect hebben. Mensen met angststoornissen of trauma’s zou je niet helpen door ze hun angsten uit de weg te laten gaan. ‘Je moet mensen niet beschermen tegen akelige dingen’, vindt docent Klinische Psychologie Ger Keijsers van de RU. ‘Op korte termijn houd je misschien de angst tegen door na zo’n waarschuwing weg te lopen, maar om de angst op de lange termijn te verminderen is het beter om de confrontatie met je angsten niet uit de weg te gaan.’ Een bijkomend probleem waar psychologen op wijzen is dat ook studenten zonder angststoornissen zo bepaalde thema’s leren vermijden of daar zelfs een angst voor kunnen ontwikkelen. Of een student de inhoud van de colleges kan verdragen, is niet een probleem van de opleiding maar van de student zelf, vindt Keijsers. ‘Als je kiest voor een bepaalde opleiding of een bepaald vak, zoals Psychologie, moet je ook kunnen omgaan met de inhoud van dat vak. Stel, je zou gaan werken als psycholoog en je kan niet omgaan met thema’s als suïcidaliteit of verkrachting. Hoe kun je dan patiënten met zulke ervaringen helpen die bij jou op gesprek komen? Dat is net als een dokter die niet tegen bloed kan.’

Communicatiewetenschapper Buijzen is het niet eens met Keijsers. ‘Als iemand iets heel heftigs heeft meegemaakt, of ergens gevoelig voor is, dan is het niet aan ons om te zeggen: verman jezelf, je leert er maar mee omgaan.’ Ook Plate heeft moeite met de stellingname van Keijsers. ‘Het doel van een collegeruimte is engageren met ideeën’, stelt ze. ‘Wanneer je als student constant op je hoede moet zijn voor heftige triggers raak je geblokkeerd en kan je je niet genoeg focussen op de stof.’ Buijzen vindt het vooral belangrijk hoe er wordt gehandeld na het geven van de waarschuwing. ‘Als iemand dan aangeeft dat hij of zij het college overslaat geeft dat aanleiding om als docent met diegene persoonlijk in gesprek te gaan. Daarna kan worden gekeken hoe diegene beter om zou kunnen gaan met zijn of haar angsten.’

‘Je geeft mensen zo de kans om zelf te beslissen of ze zich blootstellen aan heftige beelden.’

Kijkwijzer voor studenten
Elke docent blijkt een verschillende aanpak te hebben rond deze kwestie. Plate deelt bijvoorbeeld vragenformulieren uit aan het begin van haar cursussen. ‘Daarop vraag ik naar de naam en opleiding, maar ook of er andere dingen zijn die ik moet weten.’ Studenten schrijven daar vaak aandoeningen, problemen of kwesties op waar Plate rekening mee kan houden. ‘Dan weet ik wat in welke groep speelt wat ik waar kan behandelen.’ Als Keijsers een videofragment laat zien van iemand die vertelt over een gewelddadige ervaring, probeert hij dat van tevoren op een manier aan te kondigen dat zijn studenten de waarde inzien van het kijken van dergelijke beelden. ‘Ik zeg dan een week van tevoren: “Volgende week beginnen we met een interessante video van iemand die vertelt over een traumatische ervaring. Dit fragment is zeer leerzaam voor ons als psychologen.” Ik verwacht vervolgens wel dat de studenten bij het college aanwezig zullen zijn.’

Buijzen kwam na het eerdergenoemde incident al snel tot de conclusie dat er rekening gehouden moet worden met studenten die colleges als heftig kunnen ervaren. ‘Ik weet niet of studenten gevoeliger zijn geworden of hun grenzen beter aangeven, maar het is belangrijk dat we hierover met elkaar in gesprek gaan.’ Nu kunnen haar studenten zelf bepalen of ze aanwezig zullen zijn bij een college waarvoor is gewaarschuwd. ‘Je geeft mensen zo de kans om zelf te beslissen of ze zich blootstellen aan heftige beelden.’ Buijzen heeft dus door het geven van trigger warnings haar eigen kijkwijzer opgezet.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen