Home Opinie & AchtergrondInterview Stof tot nadenken

Stof tot nadenken

door Redactie

In de voorstellingen van kleinkunstcollectief Bovenste Knoopje Open komen muziek en cabaret samen. ANS sprak oprichters Sjoerd van Capelleveen en Job Kühlkamp over humor, hun schrijfproces en de relatie met het publiek. ‘We willen een boodschap uitdragen zonder met het vingertje te zwaaien.’

Tekst: Elisa Ros Villarte en Vincent Veerbeek
Foto’s: Sonia Verdiesen

De ideale kleur voor een avocado? Daar kunnen Job Kühlkamp en Sjoerd van Capelleveen van Bovenste Knoopje Open het maar moeilijk over eens worden. ‘Een avocado is het lekkerst als hij een beetje bruin is’, zegt Kühlkamp. Zijn muzikale tegenhanger Van Capelleveen kijkt hem geschokt aan. ‘Nee, dat is goor, net alsof je haar eet.’ Op de meeste andere vlakken zijn ze goed op elkaar ingespeeld. Tijdens het interview maken ze regelmatig elkaars zinnen af en geven soms zelfs antwoord voor elkaar. Dat de twee niet alleen samen optreden, maar ook heel goed bevriend zijn, is duidelijk. Vier jaar geleden, toen ze allebei voor theaterdocent studeerden bij ArtEZ in Zwolle, besloten ze hun vriendschap naar een hoger niveau te tillen. Op een blauwe maandag belde Van Capelleveen Kühlkamp met het voorstel om een keer samen muziek te maken. Daar kwam hun eerste voorstelling, Voor Haar, uit voort en samen spelen bleek een groot succes. ‘Toen is het uit de klauwen gelopen’, lacht Van Capelleveen. Vier jaar later maken de mannen nog steeds samen kleinkunst, met voorstellingen waarin ze muziek en cabaret combineren. Inmiddels hebben ze versterking van drie andere muzikanten, is hun tweede EP in de maak en is de groep bezig met hun eerste avondvullende programma.

BKO groot 1Job Kühlkamp (links) en Sjoerd van Capelleveen (rechts) van Bovenste Knoopje Open

Soep of Bovenste Knoopje Dicht
Toen de mannen voor het eerst samen muziek maakten, moest er ook een naam voor hun duo komen. Kühlkamp vertelt hoe de naam Bovenste Knoopje Open is ontstaan. ‘In het dorp waar ik vandaan kom, had je allemaal van die “stoere” jongens, die rondliepen in overhemden met hun bovenste knoopje dicht.’ Van Capelleveen stelde toen als tegenbeweging voor om zich Bovenste Knoopje Open te noemen. ‘Achteraf had ik wel gewoon Soep willen heten’, lacht Van Capelleveen, nadat hij vertelt over alle flauwe grappen die ze de afgelopen jaren te verduren hebben gekregen over de naam. ‘Soms zijn er bijvoorbeeld mensen die reageren met de vraag of er nog meer knoopjes open gaan’, vertelt Van Capelleveen met een zwoele stem. De mannen benaderen hun werk met een flinke dosis zelfspot, maar weten ook net zo makkelijk grapjes te maken over de rest van de wereld. In hun nieuwe voorstelling Verder alles goed gebruiken ze humor bijvoorbeeld om mensen mee te nemen in iets dat herkenbaar is, maar daar dan vervolgens een onverwachte draai aan te geven. De omschrijving op hun site dat het een voorstelling ‘voor alle positieve Nederlanders’ is, is volgens Van Capelleveen nogal cynisch bedoeld. ‘We stellen dat Nederlanders erg positief zijn, omdat ondanks alles wat er fout gaat in de wereld, we elkaar nog gewoon aan kunnen kijken en zeggen “maar verder alles goed”‘, legt Van Capelleveen lachend uit. Voor het laatste deel van de zin krijgt hij bijval van Kühlkamp, zoals dat op het podium ongetwijfeld ook gebeurt.

BKO groot 2Geëngageerd liefdeslied
Humor speelt duidelijk een grote rol in het leven van het duo, maar dat is niet het enige wat centraal staat in hun voorstellingen, ook andere emoties komen aan bod. ‘Kunst is zo veelzijdig dat we mensen op verschillende manieren kunnen raken, met muziek, proza en poëzie en ook de lach. Humor is een van de eerlijkste, meest relativerende dingen in het leven’, legt Van Capelleveen uit. Kühlkamp vult aan dat ze graag een verhaal op muziek willen vertellen met daarin de grappige elementen van cabaret en de troostende kracht van liedjes. ‘Het zijn vooral de reacties van mensen die vertellen dat een liedje hen troost geeft of dat ze moeten huilen wanneer ze het horen, die het vak zo bijzonder maken’, constateert Van Capelleveen terwijl hij zijn smoothie schudt. Ook tijdens hun optredens streven de mannen naar interactie met hun publiek. Hun vorige voorstelling, Hier, nam het publiek mee op een denkbeeldige treinreis, waarbij alledaagse onderwerpen, zoals de Facebookpagina ‘Hartstocht in de trein’ aan bod kwamen. Daarbij gaf het duo soms de regie uit handen en kregen mensen in de zaal zelfs letterlijk een rol door mensen aan te wijzen en ze te laten reageren. ‘Als wij ook niet weten waar we aan toe zijn, dan wordt het heel leuk’, vertelt Kühlkamp glunderend.

Net als in hun andere voorstellingen speelt het publiek in Verder alles goed een grote rol, ook al is de relatie minder direct dan in hun vorige voorstelling. Ze willen hun publiek vooral betrekken door een voorstelling te maken die antwoord probeert te geven op vragen die veel mensen hebben. ‘We willen een boodschap uitdragen, maar liever door te laten zien hoe wij over een kwestie denken, dan door met het vingertje te zwaaien’, legt Kühlkamp uit. ‘Engagement betekent in de volksmond vaak maatschappijkritisch, terwijl het ook kan zitten in een liefdesliedje omdat dit ook antwoorden biedt voor mensen’, vult Van Capelleveen aan. Kühlkamp is het met zijn vriend eens, maar benadrukt dat een voorstelling wel ergens over moet gaan. ‘Als het publiek er niks van snapt en de theatermaker het openlaat voor eigen interpretatie, dan kun je het beter niet maken’, vertelt Kühlkamp. ‘Het hoeft niet altijd over vluchtelingenproblematiek of over politiek te gaan, maar je moet als artiest wel ergens voor staan.’

Doorouwehoeren
Om hun boodschap duidelijk te krijgen zonder te belerend of te vaag te zijn, gaan de mannen eerst met elkaar in discussie over de thema’s die ze willen behandelen. Het is een proces dat Kühlkamp omschrijft als ‘doorouwehoeren’, waar veel gefilosofeer bij komt kijken. ‘Voor de voorstelling Verder alles goed zijn we begonnen met de vraag waar wij zelf een hekel aan hebben’, vertelt Van Capelleveen. ‘Die ideeën hebben we toen op een hele ongenuanceerde manier besproken en daarna opgeschreven.’ Terwijl ze vertellen over het begin van hun creatieve proces geeft het duo een indruk van hoe zo’n gesprek eraan toe gaat, met veel opgewekt geschreeuw en de nodige krachttermen. ‘Bij het maken van een voorstelling proberen we alle kanten te zien en te bedenken waar de nuances liggen’, vertelt Kühlkamp. Dat is ook belangrijk bij de rest van het proces, dat vooral bestaat uit veel proberen, schrijven en meer nadenken. ‘Ik zou het in een gesprek een paar uur kunnen hebben over onze onderwerpen, maar in een voorstelling is de tijd beperkt en dat maakt het uitdagend’, legt Van Capelleveen uit.

‘Voor de voorstelling Verder alles goed zijn we begonnen met de vraag waar wij zelf een hekel aan hebben.’

Uit de comfortzone
Hoewel de mannen van Bovenste Knoopje Open muziek en theater combineren, is het creatieproces voor die onderdelen toch heel verschillend. ‘We spelen en schrijven allebei, dus vaak begin ik met de tekst en Sjoerd met de muziek en dan wisselen we halverwege’, vertelt Kühlkamp. ‘Daarbij hebben we vaak al wel een idee welke kant we op willen met een lied.’ Om inspiratie op te doen, proberen de mannen zich uit hun comfortzone te verplaatsen en zich te laten inspireren door nieuwe situaties, Hiervoor reist het duo af naar allerlei steden in Nederland of daarbuiten, zoals Barcelona. ‘We stellen onszelf dan de opdracht om elke dag een lied te schrijven voor een plek of voor iemand’, legt Van Capelleveen uit. Door niks voor te bereiden voordat ze op pad gaan, is het duo echt op elkaar aangewezen, wat helpt bij het schrijven van een lied. ‘Dat vind ik fijn werken, want als ik thuis ben, heb ik altijd duizend andere dingen om te doen’, vult Kühlkamp aan. Hoewel het duo goed op elkaar ingespeeld is en ze nog veel dingen met zijn tweeën doen, is Bovenste Knoopje Open inmiddels een collectief geworden om de muziek naar een hoger niveau te tillen. Alle leden hebben hun eigen muzikale invloeden, uiteenlopend van Spinvis tot Sting en van Bob Dylan tot Ramses Shaffy. Hierdoor is het eindresultaat altijd iets geheel nieuws. Dat is volgens Van Capelleveen ook waarom ze zo goed functioneren als collectief. ‘Ik zou niet in mijn eentje een Bovenste Knoopje Open nummer kunnen maken.’

De mannen van Bovenste Knoopje Open zijn woensdag tijdens Stukafest te zien in een studentenkamer op Plein 1944 met hun voorstelling Verder alles goed.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen

Stof tot nadenken

door Redactie

In de voorstellingen van kleinkunstcollectief Bovenste Knoopje Open komen muziek en cabaret samen. ANS sprak oprichters Sjoerd van Capelleveen en Job Kühlkamp over humor, hun schrijfproces en de relatie met het publiek. ‘We willen een boodschap uitdragen zonder met het vingertje te zwaaien.’

Tekst: Elisa Ros Villarte en Vincent Veerbeek
Foto’s: Sonia Verdiesen

De ideale kleur voor een avocado? Daar kunnen Job Kühlkamp en Sjoerd van Capelleveen van Bovenste Knoopje Open het maar moeilijk over eens worden. ‘Een avocado is het lekkerst als hij een beetje bruin is’, zegt Kühlkamp. Zijn muzikale tegenhanger Van Capelleveen kijkt hem geschokt aan. ‘Nee, dat is goor, net alsof je haar eet.’ Op de meeste andere vlakken zijn ze goed op elkaar ingespeeld. Tijdens het interview maken ze regelmatig elkaars zinnen af en geven soms zelfs antwoord voor elkaar. Dat de twee niet alleen samen optreden, maar ook heel goed bevriend zijn, is duidelijk. Vier jaar geleden, toen ze allebei voor theaterdocent studeerden bij ArtEZ in Zwolle, besloten ze hun vriendschap naar een hoger niveau te tillen. Op een blauwe maandag belde Van Capelleveen Kühlkamp met het voorstel om een keer samen muziek te maken. Daar kwam hun eerste voorstelling, Voor Haar, uit voort en samen spelen bleek een groot succes. ‘Toen is het uit de klauwen gelopen’, lacht Van Capelleveen. Vier jaar later maken de mannen nog steeds samen kleinkunst, met voorstellingen waarin ze muziek en cabaret combineren. Inmiddels hebben ze versterking van drie andere muzikanten, is hun tweede EP in de maak en is de groep bezig met hun eerste avondvullende programma.

BKO groot 1Job Kühlkamp (links) en Sjoerd van Capelleveen (rechts) van Bovenste Knoopje Open

Soep of Bovenste Knoopje Dicht
Toen de mannen voor het eerst samen muziek maakten, moest er ook een naam voor hun duo komen. Kühlkamp vertelt hoe de naam Bovenste Knoopje Open is ontstaan. ‘In het dorp waar ik vandaan kom, had je allemaal van die “stoere” jongens, die rondliepen in overhemden met hun bovenste knoopje dicht.’ Van Capelleveen stelde toen als tegenbeweging voor om zich Bovenste Knoopje Open te noemen. ‘Achteraf had ik wel gewoon Soep willen heten’, lacht Van Capelleveen, nadat hij vertelt over alle flauwe grappen die ze de afgelopen jaren te verduren hebben gekregen over de naam. ‘Soms zijn er bijvoorbeeld mensen die reageren met de vraag of er nog meer knoopjes open gaan’, vertelt Van Capelleveen met een zwoele stem. De mannen benaderen hun werk met een flinke dosis zelfspot, maar weten ook net zo makkelijk grapjes te maken over de rest van de wereld. In hun nieuwe voorstelling Verder alles goed gebruiken ze humor bijvoorbeeld om mensen mee te nemen in iets dat herkenbaar is, maar daar dan vervolgens een onverwachte draai aan te geven. De omschrijving op hun site dat het een voorstelling ‘voor alle positieve Nederlanders’ is, is volgens Van Capelleveen nogal cynisch bedoeld. ‘We stellen dat Nederlanders erg positief zijn, omdat ondanks alles wat er fout gaat in de wereld, we elkaar nog gewoon aan kunnen kijken en zeggen “maar verder alles goed”‘, legt Van Capelleveen lachend uit. Voor het laatste deel van de zin krijgt hij bijval van Kühlkamp, zoals dat op het podium ongetwijfeld ook gebeurt.

BKO groot 2Geëngageerd liefdeslied
Humor speelt duidelijk een grote rol in het leven van het duo, maar dat is niet het enige wat centraal staat in hun voorstellingen, ook andere emoties komen aan bod. ‘Kunst is zo veelzijdig dat we mensen op verschillende manieren kunnen raken, met muziek, proza en poëzie en ook de lach. Humor is een van de eerlijkste, meest relativerende dingen in het leven’, legt Van Capelleveen uit. Kühlkamp vult aan dat ze graag een verhaal op muziek willen vertellen met daarin de grappige elementen van cabaret en de troostende kracht van liedjes. ‘Het zijn vooral de reacties van mensen die vertellen dat een liedje hen troost geeft of dat ze moeten huilen wanneer ze het horen, die het vak zo bijzonder maken’, constateert Van Capelleveen terwijl hij zijn smoothie schudt. Ook tijdens hun optredens streven de mannen naar interactie met hun publiek. Hun vorige voorstelling, Hier, nam het publiek mee op een denkbeeldige treinreis, waarbij alledaagse onderwerpen, zoals de Facebookpagina ‘Hartstocht in de trein’ aan bod kwamen. Daarbij gaf het duo soms de regie uit handen en kregen mensen in de zaal zelfs letterlijk een rol door mensen aan te wijzen en ze te laten reageren. ‘Als wij ook niet weten waar we aan toe zijn, dan wordt het heel leuk’, vertelt Kühlkamp glunderend.

Net als in hun andere voorstellingen speelt het publiek in Verder alles goed een grote rol, ook al is de relatie minder direct dan in hun vorige voorstelling. Ze willen hun publiek vooral betrekken door een voorstelling te maken die antwoord probeert te geven op vragen die veel mensen hebben. ‘We willen een boodschap uitdragen, maar liever door te laten zien hoe wij over een kwestie denken, dan door met het vingertje te zwaaien’, legt Kühlkamp uit. ‘Engagement betekent in de volksmond vaak maatschappijkritisch, terwijl het ook kan zitten in een liefdesliedje omdat dit ook antwoorden biedt voor mensen’, vult Van Capelleveen aan. Kühlkamp is het met zijn vriend eens, maar benadrukt dat een voorstelling wel ergens over moet gaan. ‘Als het publiek er niks van snapt en de theatermaker het openlaat voor eigen interpretatie, dan kun je het beter niet maken’, vertelt Kühlkamp. ‘Het hoeft niet altijd over vluchtelingenproblematiek of over politiek te gaan, maar je moet als artiest wel ergens voor staan.’

Doorouwehoeren
Om hun boodschap duidelijk te krijgen zonder te belerend of te vaag te zijn, gaan de mannen eerst met elkaar in discussie over de thema’s die ze willen behandelen. Het is een proces dat Kühlkamp omschrijft als ‘doorouwehoeren’, waar veel gefilosofeer bij komt kijken. ‘Voor de voorstelling Verder alles goed zijn we begonnen met de vraag waar wij zelf een hekel aan hebben’, vertelt Van Capelleveen. ‘Die ideeën hebben we toen op een hele ongenuanceerde manier besproken en daarna opgeschreven.’ Terwijl ze vertellen over het begin van hun creatieve proces geeft het duo een indruk van hoe zo’n gesprek eraan toe gaat, met veel opgewekt geschreeuw en de nodige krachttermen. ‘Bij het maken van een voorstelling proberen we alle kanten te zien en te bedenken waar de nuances liggen’, vertelt Kühlkamp. Dat is ook belangrijk bij de rest van het proces, dat vooral bestaat uit veel proberen, schrijven en meer nadenken. ‘Ik zou het in een gesprek een paar uur kunnen hebben over onze onderwerpen, maar in een voorstelling is de tijd beperkt en dat maakt het uitdagend’, legt Van Capelleveen uit.

‘Voor de voorstelling Verder alles goed zijn we begonnen met de vraag waar wij zelf een hekel aan hebben.’

Uit de comfortzone
Hoewel de mannen van Bovenste Knoopje Open muziek en theater combineren, is het creatieproces voor die onderdelen toch heel verschillend. ‘We spelen en schrijven allebei, dus vaak begin ik met de tekst en Sjoerd met de muziek en dan wisselen we halverwege’, vertelt Kühlkamp. ‘Daarbij hebben we vaak al wel een idee welke kant we op willen met een lied.’ Om inspiratie op te doen, proberen de mannen zich uit hun comfortzone te verplaatsen en zich te laten inspireren door nieuwe situaties, Hiervoor reist het duo af naar allerlei steden in Nederland of daarbuiten, zoals Barcelona. ‘We stellen onszelf dan de opdracht om elke dag een lied te schrijven voor een plek of voor iemand’, legt Van Capelleveen uit. Door niks voor te bereiden voordat ze op pad gaan, is het duo echt op elkaar aangewezen, wat helpt bij het schrijven van een lied. ‘Dat vind ik fijn werken, want als ik thuis ben, heb ik altijd duizend andere dingen om te doen’, vult Kühlkamp aan. Hoewel het duo goed op elkaar ingespeeld is en ze nog veel dingen met zijn tweeën doen, is Bovenste Knoopje Open inmiddels een collectief geworden om de muziek naar een hoger niveau te tillen. Alle leden hebben hun eigen muzikale invloeden, uiteenlopend van Spinvis tot Sting en van Bob Dylan tot Ramses Shaffy. Hierdoor is het eindresultaat altijd iets geheel nieuws. Dat is volgens Van Capelleveen ook waarom ze zo goed functioneren als collectief. ‘Ik zou niet in mijn eentje een Bovenste Knoopje Open nummer kunnen maken.’

De mannen van Bovenste Knoopje Open zijn woensdag tijdens Stukafest te zien in een studentenkamer op Plein 1944 met hun voorstelling Verder alles goed.

Laat een reactie achter

Gerelateerde artikelen