Van 17 november tot en met 4 maart zijn bij het Afrika Museum in Berg en Dal de meest indrukwekkende persfoto’s van het jaar te zien in de World Press Photo tentoonstelling van 2017. ANS liet zich niet tegenhouden door de code oranje en trotseerde de sneeuw om een kijkje te nemen.
Tekst: Tijn Oostenbrink
Foto’s: Tijn Oostenbrink en Vincent Veerbeek
Ondanks het slechte weer hebben een handjevol bezoekers ook de sneeuwtocht durven wagen. De foto-expositie is verdeeld over twee zalen. De eerste zaal is compleet wit en lijkt immens door het hoge plafond. De foto’s zijn zonder opmaak uitgestald op de witte muren en allemaal krijgen ze de ruimte die ze verdienen, of ze nu onderdeel zijn van een serie of op zichzelf staan. De aandacht gaat compleet naar de foto’s en niks leidt af. Dit staat in scherp contrast met de tweede zaal. Deze bestaat uit twee verdiepingen en is een stuk donkerder. De foto’s die hier hangen komen er bekaaid vanaf en dat is jammer, want ze zijn minstens zo indrukwekkend.
Twee werelden, een foto
Wie de eerste zaal binnenloopt wordt gelijk geconfronteerd met een levensgrote foto van Ieisha Evans, gemaakt door Jonathan Bach tijdens een protest tegen politiegeweld in Baton Rouge. Wat de foto zo confronterend maakt, is het contrast in de compositie. Links lijkt het alsof de politie een terreurverdachte gaat oppakken, terwijl we rechts een vredig picknickveldje ontwaren met Iesha Evans op de voorgrond. Zij staat daar zo kalm en zo krachtig. Haar houding vergeleken met die van de agenten die haar arresteren is wat deze foto zo iconisch maakt. Zij strijdt voor de identiteit van de zwarte gemeenschap in de Verenigde Staten. Waarom is de kans dat een zwarte man vermoord wordt door politie negen keer zo groot als de kans dat een blanke man hetzelfde lot ondergaat? Zij en de Black Lives Matter-beweging staan op tegen dit onrecht en komen op voor de identiteit van een minderheid. Het menselijk leed dat hier zo expliciet wordt tentoongesteld lijkt onlosmakelijk verbonden met een thema: identiteit. Waar sommige fotoseries vooral het strijden voor een eigen identiteit vastleggen, tonen andere series juist de strijd voor het behoud van een identiteit.
Aanval is de beste verdediging
Identiteit is een rode draad in de tentoonstelling. In een andere serie neemt fotograaf Giovanni Capriotti ons mee naar Toronto, waar het eerste homovriendelijke rugbyteam van Canada zijn wedstrijden speelt. Ze creëren een ruimte waar homoseksuele rugbyspelers zichzelf kunnen zijn, zonder bang te hoeven zijn daarvoor vervolgd te worden. Het zijn dit soort series die het belang van embedded journalism benadrukken. Door langere tijd met de groep door te brengen, weet de fotograaf hun vertrouwen te winnen. Dat resulteert in de intieme momenten die Capriotti ook wist vast te leggen. De spelers strijden niet alleen op het rugbyveld, maar ook tegen stereotypering. Rugby zou te ruig en te mannelijk zijn voor homo’s, maar deze mannen bewijzen het tegendeel. Zij zijn het zat dat hun identiteit word opgehangen aan hun seksuele voorkeur. Hun missie om bewustzijn te creëren voor dit probleem wordt verder verspreid door deze prachtige serie.
Onder druk
Dat identiteit niet altijd statisch is, bewijst ook de reportage van Hossein Fatemi over zijn geboorteland Iran. Iran is sinds de islamitische revolutie van 1979 een streng conservatief en religieus land. Toch verspreiden westerse ideeën zich onder de jonge bevolking. Zij ontvangen de gehate westerse cultuur dagelijks via internet en satelliettelevisie in hun huiskamer en daarop staan fikse gevangenisstraffen. De foto’s laten zien dat deze westerse invloeden doorwerken in het dagelijkse leven. De fotograaf heeft niet alleen oog voor deze ogenschijnlijk moderne aspecten van de Iraanse cultuur, maar weet ook de conservatieve en repressieve elementen genadeloos bloot te leggen. Zo zien we het spanningsveld van identiteit terug in de foto’s. De nationale identiteit van Iran staat onder druk, maar kunnen we überhaupt nog wel spreken van een nationale identiteit? Nu globalisering en multiculturalisme zulke wijdverbreide begrippen zijn, lijkt het achterhaald om identiteit in een nationale context te plaatsen. Zeker in Iran, waar zulke tegenstrijdige beelden naast elkaar kunnen bestaan.
Identiteit in isolatie
Toch was er één serie die liet zien dat een identiteit ook behouden kan blijven. De serie Out-of-the-Way van Elena Asova toont het simplistische leven in een dorpje in het hoge noorden van Rusland. Het dorp is extreem geïsoleerd: er gaan twee helikoptervluchten per maand en elektriciteit is er alleen ‘s ochtends en ‘s avonds. Er zijn geen wegen, er is geen mobiel bereik en het dichtstbijzijnde dorp ligt ruim driehonderd kilometer verderop. Buitenstaanders komen hier niet en aan technologische vernieuwingen hebben de honderd bewoners geen behoefte. De fotografe werd slechts toegelaten omdat ze familie in het dorp heeft wonen. Waar in het westen onze identiteit constant onder druk staat en verandert, is dat hier gewoon een vaststaand gegeven. Het is er en het verandert niet. Wat zouden zij denken van het eeuwigdurende conflict over identiteit dat hier plaatsvindt?
De tentoonstelling in het Afrika Museum schijnt haar licht op belangrijke vraagstukken in de wereld, die krachtig in beeld worden gebracht door de soms gruwelijke foto’s. De bezoeker wordt zo geconfronteerd met deze problemen op een manier die soms ongemakkelijk is, maar zeker een hoger doel dient. Zo krijgt het menselijk leed de aandacht die ze verdient. Naast het leed in de wereld is er ook ruimte voor de schoonheid. Prachtige portretten schitteren naast sport en natuurfoto’s. In een tijd waarin de journalistiek zijn betrouwbare objectieve reputatie heeft verloren, moeten we dankbaar zijn voor een organisatie als de World Press Photo. De vakkundige jury zorgt ervoor dat de foto’s zo waarheidsgetrouw mogelijk zijn middels een grondig verificatieproces en dit lijken ook de bezoekers te waarderen. Het recordaantal bezoekers van 2016 is dit jaar overtroffen.
