Massaal naar de Waal

Het stadsgezicht van Nijmegen is drastisch aan het veranderen. Een gloednieuw, recreatief eiland en een sfeervolle, bruisende Waalkade zijn in de maak. Hoe gaan de Waal en haar omgeving er in de toekomst uitzien?

Tekst: Tim Hebbink en Bas van Woerkum 
Foto’s: Bas van Woerkum
Illustratie: Nijmegen Omarmt de Waal

Dit artikel verscheen eerder in het derde nummer van ANS

Het enige geluid dat lange tijd te horen was op de Waalkade, was het gebrom van busverkeer en zo nu en dan het gejammer van een verdwaalde toerist op zoek naar het centrum. Af en toe zie je in de Waal een met zand beladen vrachtschip passeren. Aan de overkant van deze rivier ligt een hopeloos gebied, waar studenten niet voor hun plezier naartoe gaan. Midden in de Waal ligt op dit moment een grote bouwput met enorme hopen zand. Hijskranen en bulldozers werken hier hard aan het project ‘Ruimte voor de Waal’. Zij hebben een nevengeul gegraven en op die manier een eiland midden in de rivier gecreëerd, dat de naam Veur-Lent kreeg. Op dit eiland zal onder meer ruimte zijn voor sport, natuur en festivals. Door recreatie op Veur-Lent te realiseren en de Waalkade op te knappen, hoopt de gemeente dat mensen massaal naar de Waal zullen trekken.
In totaal kost dit prestigieuze project 385 miljoen euro. Daarmee is het een van de grootste bouwprojecten in de Nijmeegse geschiedenis. Als paradepaardje van het overkoepelende project ‘Ruimte voor de rivier’, een initiatief van Rijkswaterstaat, kreeg het wereldwijde aandacht. Hoe gaat het gebied rondom de Waal er in de toekomst uitzien?

Onaantrekkelijk blok beton
Hoewel de Waalkade een rijke historie heeft, is deze locatie voor veel Nijmegenaren een doorn in het oog. Nu maakt de gemeente volop plannen om de kade aantrekkelijker te maken. Dit is volgens Sandra Stoffels, projectleider Waalkade, hoognodig: ‘Als we nu niets doen, blijft dit gebied steeds verder achteruit gaan. We zijn bezig met zoeken naar een plan dat niet slechts de komende vijf jaar hip en trendy is.’ Lyon Romijnders, projectleider Ondernemersvereniging Waalkade, licht toe: ‘Het probleem is dat de Waalkade een grote oase van asfalt is met een saaie uitstraling. Bovendien is er geen contact met het water. Dit probleem kan worden opgelost door bijvoorbeeld de kade te verlagen, de terrassen dichterbij het water te zetten en het gebied groener te maken.’

‘Met de komst van het eiland krijgt
Nijmegen nieuwe genen.’

Het renoveren van de Waalkade is echter niet zo eenvoudig, legt Stoffels uit. ‘Ten eerste heeft waterveiligheid de prioriteit, waardoor niet alle denkbare scenario’s uitvoerbaar zijn. Ook kan je de kade niet simpelweg sluiten voor verkeer, want dan wordt het verkeersprobleem verplaatst. De bussen moeten ergens rijden.’
Volgens Stoffels moet de Waalkade in de toekomst de nieuwe place to be worden. Om dat te bereiken zijn nu drie scenario’s uitgekozen: ‘Het eerste scenario is een groot park. Het tweede plan is 365 dagen per jaar big events. Het derde idee is een gebied voor sport en spel. Begin 2016 besluit de gemeenteraad welk scenario zal worden gerealiseerd.
Voordat het zover is, denken we na over tijdelijke invullingen, want in 2016 willen we al meer reuring op de kade door deze aan initiatiefnemers beschikbaar te stellen. We kunnen de kade bijvoorbeeld drie maanden aan studenten geven, zodat zij er iets kunnen organiseren. Op die manier kunnen we vast kijken wat voor concepten daar werken.’

De nieuwe genen van Nijmegen
Om te zorgen dat de Waalkade bij hoogwater niet onder water komt te staan, startte Rijkswaterstaat in 2006 het project ‘Ruimte voor de Waal’. Om dit te bereiken had het eiland Veur-Lent ook een simpele hoop zand kunnen blijven, dus waar wordt alle moeite en inspanning voor geleverd? Burgemeester Hubert Bruls legt uit: ‘Als het eiland leeg zou blijven, zou de scheidslijn tussen Noord- en Zuid-Nijmegen alleen maar groter worden. Wanneer er echter veel te doen is, wordt Lent meer bij Nijmegen betrokken. Het moet een plek worden waar mensen graag naartoe gaan.’
Het eiland bouwen is echter niet zo simpel als het bijeenschrapen van een zandkasteel. ‘Het project zorgde in eerste instantie voor veel weerstand van de bewoners van Lent’, vertelt Mathieu Schouten, de landschapsarchitect van het project. ‘De mensen die gedwongen moesten verhuizen hebben een goede prijs voor hun huis gekregen en een nieuw onderkomen gevonden. Uiteindelijk werden er slechts drie bezwaren ingediend’

‘Op het eiland zal ruimte zijn voor festivals
die vergelijkbaar zijn met Oerol.’

Wethouder Bert Velthuis van onder andere Stedelijke Ontwikkeling, benadrukt het belang van Veur-Lent. ‘Met de komst van het eiland krijgt Nijmegen nieuwe genen. Het zal een heel andere stad worden, doordat het eiland en het gebied eromheen het centrum van Nijmegen worden. Veur- Lent zorgt ervoor dat de Waal straks niet meer langs Nijmegen stroomt, maar erdoorheen. Dat is een hele belangrijke wijziging: met een verplaatsing van het centrum, zal ook het recreatief middelpunt van Nijmegen worden verplaatst.’

Preteiland Veur-Lent
‘Voor de recreatiemogelijkheden van het eiland, hebben we gekeken naar hoe mensen tegenwoordig recreëren en naar de natuur kijken. Het Kronenburgerpark is aangelegd in de 19e eeuw en het Goffertpark in de 20e eeuw. Dit eiland wordt de 21e-eeuwse opvolger. Mensen die even de stad willen ontvluchten, kunnen op het eiland bij een strandtentje ’s winters warme chocolademelk en ’s zomers een koud biertje drinken. Aan het einde van het eiland is een plek gereserveerd voor festivals die vergelijkbaar zijn met Music Meeting en Oerol’, vertelt Schouten.
Velthuis noemt nog een aantal ideeën, die de gemeente heeft opgehaald bij Nijmeegse inwoners: ‘Misschien komen er tijdelijk kampeerplekken op het eiland of laten we er vee loslopen. Eén ondernemer had het idee om een drijvend café te plaatsen en een andere zou waterscooters willen verhuren. Dit soort ideeën kunnen alleen in de zomer plaatsvinden, want in de winter heeft het waterpeil de prioriteit. Voor het jaar 2022/2023 gaat het om tijdelijke initiatieven. Ons uitgangspunt voor die initatieven is organische groei: we bieden mensen de mogelijkheid om iets te starten en dat moet gaan groeien, zoals bij de Honigfabriek.’ Daarnaast krijgt ook de rijke Nijmeegse historie een plekje op het eiland, vertelt Schouten: ‘We zijn een klein haventje aan het maken waar vroeger de veerpont aanscheepte, zodat je met een bootje van de Waalkade naar Veur-Lent kan varen. Daarnaast doen we hier archeologisch onderzoek. Door de verbouwing van het gebied hebben een aantal bunkers uit de Tweede Wereldoorlog een centrale plaats gekregen. Op deze manier zijn we dus ook de geschiedenis aan het herontdekken.’

‘We bieden mensen de mogelijkheid om
iets te starten op het eiland.’

Bruls denkt dat de komst van het stadseiland Nijmegen in zijn geheel ook aantrekkelijker maakt: ‘Door het eiland een recreatieve invulling te geven, voeg je iets toe aan Nijmegen. Dat geeft ook een reden voor ondernemers en studenten om hierheen te komen. Naast de business of opleiding, zijn ook de sfeer en het economische klimaat bepalend voor de keuze om je in een bepaalde stad te vestigen.’

Spetter, pieter, pater, lekker in het water
Tussen Lent en de Waal ligt nu een nevengeul, die de naam Spiegelwaal heeft gekregen. Watersport Nijmegen (WSN), de koepel voor watersportverenigingen in Nijmegen, wil samen met de gemeente zorgen dat de sporters terecht kunnen in deze rivier. Rijkswaterstaat staat echter niet te popelen voor alles wat de waterveiligheid in de weg zit en wil eerst concrete plannen zien. Bruls betwijfelt niet dat de gemeente, ondanks het tegenstribbelen van Rijkswaterstaat, de beoogde waterrecreatie daadwerkelijk kan realiseren. ‘Deze mogelijkheden waren voor ons een reden om überhaupt akkoord te gaan. Dat Rijkswaterstaat nu terugkrabbelt, vind ik op zijn zachtst gezegd een beetje flauw. We hebben de toestemming voor recreatie echter zwart op wit, dus wat dat betreft is het ook geen vrijblijvende discussie.’

‘De nevengeul moet een plek worden
die iedereen vrij kan betreden.’

Rob Cuppen, secretaris WSN, denkt dat zo lang de waterveiligheid niet aangetast wordt, het nodige bespreekbaar is met Rijkswaterstaat. ‘N.S.Z.V. De Loefbijter en N.S.S.V. Aeolus willen de locatie als een nevenplek gebruiken om beginnerscursussen te geven. Voor N.S.S.V. Phocas is een plek aan de Spiegelwaal erg belangrijk. Zij willen hun sociëteit en botenhuis daar vestigen.’ Phocas-voorzitter Niek Moors vertelt dat het huidige botenhuis al jarenlang gebreken, zoals lekkages, vertoont en de groei van de vereniging tegenhoudt. Al sinds 1999 jaar zijn er plannen om te verhuizen naar een nieuwe locatie. In eerste instantie wilde Phocas een drijvend botenhuis op de Spiegelwaal. Dat plan ging uiteindelijk niet door vanwege financiële redenen en nu hopen zij zich te kunnen vestigen in het Bastion: een enorm gebouw dat de gemeente op Veur-Lent aan het bouwen is. Volgens Anne Hoesbergen, commissaris Nieuwbouw van Phocas, zijn het Bastion en de locatie ideaal: ‘De Spiegelwaal ligt midden in de stad en je hebt een strook van vier kilometer met rustig water. Bovendien is het Bastion is zo groot dat je daar een hele vloot in kwijt kan. Onze hoop is nog steeds dat we daar voor eind 2017 kunnen intrekken.’
‘De plek is echter niet alleen bedoeld voor verenigingen, maar moet een open gebied worden dat iedereen vrij kan betreden’, voegt Cuppen toe. De Spiegelwaal moet uiteindelijk ruimte bieden voor ruim 2000 sporters. Zodra het eiland open is, kun je op een warme zomerdag dus lekker een plons nemen in het water of bruinbakken in de zon op het strand.

Het nieuwe centrum
Degenen die betrokken zijn bij het project, hebben grootse plannen. Het eiland moet een plek worden waar je kunt zwemmen, bier drinken aan het strand, losgaan op festivals en waar je tot rust kunt komen in de natuur – allemaal op één eiland. Daarnaast zal de tijd leren of de Waalkade een sportgebied, park of evenemententerrein wordt, maar slechter dan nu zal de situatie niet worden. Het is dus nog maar de vraag of iedereen de Broerstraat en de Grote Markt straks links laat liggen op weg naar het eiland, maar de verwachtingen zijn in ieder geval hooggespannen.